Ενα σημαντικό πρόβλημα που δημιουργεί το διαδίκτυο στον τομέα της δημόσιας υγείας και της πρόληψης είναι η ολοένα αυξανόμενη τάση των ανθρώπων για διάγνωση ασθενειών με την πληκτρολόγηση των συμπτωμάτων τους σε μηχανές αναζήτησης. Αυτό το πρόβλημα επεκτείνεται και ενέχει περισσότερους κινδύνους, από τη στιγμή που δεν υπάρχει κανένας ουσιαστικός έλεγχος από τους κρατικούς φορείς για το ποιοι γιατροί προβάλλονται στα ΜΜΕ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία μελέτηςΔιαβάστε ολόκληρη την έρευνα εδώ που έγινε το 2013 από τον Τομέα Επιδημιολογίας και Βιοστατιστικής της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, από ένα δείγμα 1.200 ατόμων το 62% δήλωσε ότι έκανε συχνά ή περιστασιακά αυτό-διάγνωση μέσω διαδικτύου, ενώ το 11% που αναζήτησαν πληροφορίες υγείας μέσω των ΜΜΕ απαίτησαν αλλαγή θεραπείας από το γιατρό που τους παρακολουθούσε. Σύμφωνα με την κα Έφη Σίμου, υπεύθυνη της έρευνας, δεν έχουμε ακριβή εκτίμηση για τη σημερινή κατάσταση καθώς δεν υπάρχει μεταγενέστερη έρευνα, όμως κατά την εκτίμησή της τα στοιχεία δεν έχουν υποστεί μεγάλη διαφοροποίηση με την πάροδο του χρόνου. Μάλιστα, με τη διείσδυση του διαδικτύου στα νοικοκυριά να είναι αυξανόμενη κάθε χρόνο, τα υπάρχοντα στοιχεία αυτά μόνο αυξητική τάση μπορεί να έχουν.
Και το πρόβλημα δεν βρίσκεται μόνο στο διαδίκτυο, αλλά και στην πληθώρα τηλεοπτικών εκπομπών που είτε έχουν ως αποκλειστικό αντικείμενο την υγεία είτε αφιερώνουν μέρος του χρόνου τους σε ιατρικές συμβουλές που δίνονται από επαγγελματίες.
Χιλιάδες ευρώ για παράνομη διαφήμιση
Το inside story ερεύνησε τον τρόπο και τα κριτήρια με τα οποία οι γιατροί εξασφαλίζουν την παρουσία τους στα ΜΜΕ. Τα αποτελέσματα προκαλούν έκπληξη και ανησυχία, καθώς τις περισσότερες φορές προκειμένου να επιλεγεί ένας γιατρός δεν έχει σχέση η εμπειρία του, οι προσωπικές επιτυχίες ή οι σπουδές του, αλλά μόνο τα χρήματα που θα προσφέρει στο εκάστοτε μέσο μαζικής ενημέρωσης, είτε για κάποιο ονομαστικό άρθρο που προωθεί τη θεραπεία του είτε για μερικά λεπτά ζωντανής συνέντευξης σε κάποιον τηλεοπτικό σταθμό.
Ο νόμος του κράτους 3418/2005Το ΦΕΚ του νόμου 3418/2005 για τον κώδικα ιατρικής δεοντολογίας δε θα μπορούσε να είναι πιο σαφής. Στο άρθρο 17 αναφέρει τους κανόνες για την παρουσία των γιατρών στα ΜΜΕ: «Απαγορεύεται οποιαδήποτε προσωπική διαφήμιση ή συστηματική δημόσια παρουσία ή αναφορά του ονόματος του ιατρού, άμεσα ή έμμεσα, η οποία είτε προέρχεται από αυτόν είτε διενεργείται με δική του υποκίνηση». Και συνεχίζει λίγο παρακάτω: «η δημοσίευση εν γνώσει του ιατρού…θεραπευτικών επιτυχιών και ικανοτήτων του η οποία στοχεύει στην επαγγελματική διαφήμιση συνεπάγεται τις ίδιες κυρώσεις».
Όπως προκύπτει από ηλεκτρονικά μηνύματα που έχει στην κατοχή του το inside story, το “κόστος” που αναλαμβάνει ένας γιατρός προκειμένου να εμφανιστεί για μια ζωντανή συνέντευξη πέντε λεπτών στο κανάλι Έψιλον ποικίλλει. Για παράδειγμα, μπορεί να κυμαίνεται από 1.800 ευρώ + ΦΠΑ για την εκπομπή της κας Κατερίνας Καινούργιου, μέχρι και 3.000 ευρώ + ΦΠΑ για την εκπομπή της Ναταλίας Γερμανού, που προφανώς έχει μεγαλύτερη τηλεθέαση.
Για τα υπόλοιπα μεγάλα κανάλια, όπου τα νούμερα της τηλεθέασης είναι υψηλότερα, το κόστος είναι 3.800 ευρώ + ΦΠΑ, ενώ η διάρκεια της ζωντανής συνέντευξης πέφτει στα τρία λεπτά. Βέβαια καμία από τις εκπομπές δεν έχει σχέση με την ιατρική έρευνα, δεν γίνεται δηλαδή κάποια προεργασία από τους συνεργάτες της εκπομπής προκειμένου να επιλεγεί με δημοσιογραφικά κριτήρια ο γιατρός που θα παρουσιαστεί. Κατ’ επέκταση δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι μπορεί να εμφανιστεί σε αυτές τις εκπομπές όποιος γιατρός το επιθυμεί, προωθώντας ο,τιδήποτε θέλει, συνήθως τον εαυτό του, με μοναδική προϋπόθεση να πληρώσει ένα συγκεκριμένο ποσό.
Ακόμα μεγαλύτερο το… διαδικτυακό χάος
Όσο για τις τιμές των υπηρεσιών στο διαδίκτυο, ενδεικτικό είναι ένα ηλεκτρονικό μήνυμα, που διέρρευσε και έχει στην κατοχή του το inside story, όπου ως αποστολέας φαίνεται μία υπάλληλος της εταιρείας marketing PMSΗ σελίδα της εταιρείας στο facebook με έδρα την οδό Μιχαλακοπούλου στα Ιλίσια, και αποδέκτες ιδιώτες γιατροί, οι οποίοι μπορεί να επιθυμούν να διαφημιστούν. Στο συγκεκριμένο ηλεκτρονικό μήνυμα η εταιρεία προσφέρει σε γιατρούς χώρο διαφήμισης με τη μορφή παράνομων ονομαστικών άρθρων σε διάφορα πακέτα τιμών, που κυμαίνονται από 650 ευρώ +ΦΠΑ μέχρι 1.500 ευρώ +ΦΠΑ, ανάλογα με το πλήθος των ιστοσελίδων στις οποίες θα διαλέξουν να προβληθούν. Οι ιστότοποι iefimerida.gr, newsbeast.gr, iatrikanews.gr, womantoc.gr και newpost.gr διακρίνονται στο συγκεκριμένο ηλεκτρονικό μήνυμα ως δέκτες αυτών των δημοσιεύσεων και κατ’ επέκταση μέρους του ποσού που αναγράφεται στο κάθε πακέτο.
Σας προωθώ τρία εναλλακτικά πακέτα που περιλαμβάνουν επιλεγμένα sites για την δημοσίευση επιστημονικών σας άρθρων την περίοδο του Ιουλίου και του Αυγούστου που λόγω διακοπών το internet αποτελεί το κορυφαίο Μέσο ενημέρωσης.
1ο πακέτο – Προβολή σε 2 sites
www.iefimerida.gr
To 2ο πιο δημοφιλές ειδησεογραφικό portal στην Ελλάδα
3 εκατ. μοναδικούς επισκέπτες κάθε μήνα – 40 εκατ. Σελιδοπροβολές.
Τύπος προβολής: το άρθρο δημοσιεύεται για 3 ημέρες στην πρώτη σελίδα του portal στην ενότητα Υγεία και ακολούθως πηγαίνει εσωτερικά στην κατηγορία του
www.iatrikanews.gr
Εξειδικευμένο site Υγείας
Τύπος προβολής: το άρθρο δημοσιεύεται για δύο εβδομάδες στην πρώτη σελίδα του site και ακολούθως κατατάσσεται εσωτερικά στην κατηγορία του
Κόστος πακέτου: 650 € + ΦΠΑ
Το inside story προσπάθησε επανειλημμένα να επικοινωνήσει με την εταιρεία PMS και, παρά τις διαβεβαιώσεις που δόθηκαν από τη γραμματεία ότι θα μας καλούσαν για να μας δώσουν κάποιες απαντήσεις, αυτό ποτέ δεν συνέβη.
Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο η παραβίαση του νόμου, αλλά κυρίως το αποτέλεσμα που έχει στη δημόσια υγεία η τακτική της αυτοπροβολής των γιατρών επί χρήμασι. Όπως μας εξηγεί ιδιώτης γιατρός που για λόγους δεοντολογίας θα ήθελε να διατηρήσει την ανωνυμία του, τέτοιου είδους δημοσιεύσεις συχνά προωθούν συγκεκριμένες, ακριβές θεραπείες γνωστών και διαδεδομένων προβλημάτων υγείας. Αν πάρουμε για παράδειγμα τις αιμορροΐδες, και αναζητήσουμε στο διαδίκτυο τη θεραπεία γι’ αυτές, θα βγουν στα αποτελέσματα 4-5 διαφημίσεις γιατρών για αφαίρεση με laser, με τις φράσεις «χωρίς πόνο», «χωρίς νοσηλεία», «χωρίς χειρουργείο» κ.α. Ενδεικτικά αναφέρουμε ένα από τα άρθρΔιαβάστε το άρθρο εδώα που διαβάσαμε, το οποίο τιτλοφορείται «Αιμορροΐδες: Άμεση και ανώδυνη λύση με laser». Σύμφωνα με την ιατρική πηγή του inside story, μία από τις προσφιλείς τακτικές τέτοιου είδους άρθρων και διαφημίσεων είναι η πλήρης αποσιώπηση των κινδύνων της επέμβασης για τις αιμορροΐδες, με τη χρήση φράσεων όπως «100% επιτυχία», «ανώδυνα», «αναίμακτα» κ.α. Αυτό όμως συνιστά εξαπάτηση των ασθενών, αφού αυτές οι φράσεις δεν προκύπτουν από καμία μελέτη της ιατρικής επιστήμης παγκοσμίως. Όπως εξηγεί ο ειδικός, «η καλύτερη τεχνική για θεραπεία των αιμορροΐδων έχει αποτελεσματικότητα 80%, ενώ οι τεχνικές τύπου laser δεν ξεπερνούν το 40% αποτελεσματικότητας».
Μία άλλη παγίδα είναι η φράση «χωρίς χειρουργείο», κάτι το οποίο δεν ισχύει καθώς ο ασθενής υποβάλλεται σε διαδικασία νάρκωσης. Η αποσιώπηση αυτών των κινδύνων και η υπεραπλούστευση των θεραπειών στο μυαλό του ασθενούς οδηγούν σε μεγάλη αύξηση του ποσοστού των επεμβάσεων και, όπως είναι λογικό, σε τεράστια σπατάλη δημόσιων πόρων υγείας, προς όφελος των γιατρών. Σύμφωνα με γιατρό που έχει δουλέψει στο NHS (το εθνικό σύστημα υγείας της Αγγλίας), εκεί ένας γιατρός χειρουργεί κατά μέσο όρο 4-5 αιμορροϊδεκτομές την εβδομάδα, ενώ το αντίστοιχο νούμερο για κάποιον της ίδιας ειδικότητας στην Ελλάδα μπορεί να φτάνει και τις 30-40 επεμβάσεις την εβδομάδα.
Κίνδυνος για τη δημόσια υγεία
Δυστυχώς, υπάρχουν παραδείγματα προσωπικής προβολής γιατρών ακόμα και για πολύ σημαντικότερα προβλήματα υγείας, όπως είναι για παράδειγμα ο καρκίνος στον οισοφάγο. Στον ιστότοπο ygeiaonline.gr υπάρχει άρθροΔιαβάστε το άρθρο εδώ με τίτλο «Ιατρική επιτυχία η οισοφαγεκτομή σε Κύπριο ασθενή». Στην πρώτη κιόλας παράγραφο του εν λόγω άρθρου αναφέρεται ονομαστικά ο γιατρός που πραγματοποίησε την επέμβαση, κάτι που ξεκάθαρα δεν συνάδει με τον κώδικα της ιατρικής δεοντολογίας. Κάτι που κάνει ακόμα πιο προβληματική και επί της ουσίας τη συγκεκριμένη δημοσίευση είναι ότι, σύμφωνα με γιατρούς ειδικούς στο συγκεκριμένο τομέα, η επιβίωση από καρκίνο του οισοφάγου παραμένει μικρή, μιας και δεν υπάρχει μεγάλη βελτίωση τα 40 τελευταία χρόνια στη σχετική ιατρική έρευνα, κάτι που φαίνεται να υποδεικνύει πως το συγκεκριμένο άρθρο έχει αποκλειστικό σκοπό την προώθηση του ονόματος του γιατρού, μεγαλοποιώντας την δήθεν “επιτυχία” του.
Τα παραπάνω αποτελούν μεμονωμένα παραδείγματα μιας πρακτικής που έχει γιγαντωθεί και λειτουργεί ανεξέλεγκτα στην ελληνική αγορά. Όπως εξηγεί ιατρική πηγή, ο μεγαλύτερος κίνδυνος προκύπτει από την υπερέκθεση ανθρώπων σε χειρουργικές επεμβάσεις που δεν χρειάζονται. «Κάποιοι πεθαίνουν ή ταλαιπωρούνται απίστευτα από επεμβάσεις που δεν ήταν απαραίτητες», λέει ο γιατρός.
Όπως εξηγεί η κα Σίμου, «η λύση στα φαινόμενα παραπληροφόρησης θα μπορούσε να προέλθει από τους ίδιους τους επαγγελματίες υγείας, που θα έπρεπε να καθοδηγούν τους χρήστες προτείνοντάς τους αξιόπιστα μέσα και ιστοσελίδες, που δέχονται αξιολόγηση της ποιότητας των προσφερόμενων πληροφοριών».
Η απάντηση του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών
Το inside story επισκέφθηκε τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών σε μια προσπάθεια να διαπιστώσει εάν ελέγχονται οι γιατροί από τους συναδέλφους τους. Το ερώτημα που θέσαμε ήταν πόσοι γιατροί έχουν περάσει από τη διαδικασία του πειθαρχικού για τακτικές όπως αυτές που αναφέρονται στο άρθρο, και αν έχουν επιβληθεί ποινές. Η απάντηση της νομικής υπηρεσίας του Ιατρικού Συλλόγου ήταν ότι, παρόλο που έχει ασκηθεί πολλές φορές πειθαρχική δίωξη σε βάρος γιατρών, μέχρι τώρα δεν έχουν επιβληθεί ποινές, γιατί είναι δύσκολο να στοιχειοθετηθεί το αδίκημα της ιατρικής διαφήμισης.
Πάντως, ο εκπρόσωπος του Ιατρικού Συλλόγου τόνισε το ζήτημα της “αδικίας” που υφίστανται οι εκπρόσωποι ορισμένων ειδικοτήτων, όπως οι δερματολόγοι και οι ψυχίατροι, καθώς δέχονται «αθέμιτο ανταγωνισμό» από επαγγελματίες άλλων κατηγοριών, όπως οι αισθητικοί και οι ψυχολόγοι αντίστοιχα, οι οποίοι μπορούν να διαφημίζονται ελεύθερα χωρίς να δεσμεύονται από τον κώδικα ιατρικής δεοντολογίας.
Το παράδειγμα του εξωτερικού
Το πρόβλημα της παράνομης διαφήμισης γιατρών στο διαδίκτυο και τα υπόλοιπα μέσα δεν υπάρχει μόνο στην Ελλάδα. Η διαφορά στη χώρα μας φαίνεται πως είναι η ύπαρξη μιας “ομερτά” ανάμεσα στα μέλη της συγκεκριμένης επαγγελματικής ομάδας (και όχι μόνο, αλλά αυτό δεν είναι της παρούσης). Στις Η.Π.Α. αντιθέτως, η Αμερικανική Ιατρική Ένωση (ΑΜΑΗ ιστοσελίδα του συλλόγου) συμβουλεύει τους επαγγελματίες υγείας «να αναφέρουν οποιαδήποτε ανάρτηση συναδέλφων, η οποία δε διέπεται από επαγγελματικές αρχές, είτε κατ’ ιδίαν στο άτομο είτε στις αρχές». Στο σημείο αυτό να πούμε πως, σύμφωνα με ακαδημαϊκή έρευναΔιαβάστε την περίληψη της έρευνας εδώ των Greysen S.R., Chretien K.C., Kind T., Young A. και Gross C.P. του 2012, οι μισές από τις παραβάσεις του κώδικα επαγγελματικής συμπεριφοράς που αναφέρθηκαν στις αρχές στις ΗΠΑ προέρχονταν από κάποιον επαγγελματία υγείας. Τα στοιχεία αυτά παρατίθενται επειδή δείχνουν ότι στις Η.Π.Α. και αλλού υπάρχει κατά ένα μεγάλο βαθμό αυτορρύθμιση αυτού του φαινομένου από τους ίδιους τους γιατρούς, όταν αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει παραβίαση του κώδικα δεοντολογίας ή τίθεται σε κίνδυνο η δημόσια υγεία.
26/1/2017: Σε προηγούμενη έκδοση αυτού του κειμένου αναφερόταν λανθασμένα, όπως μας επισήμανε σε εξώδική του δήλωση.
Η εξώδικη δήλωση του ΙΣΑ ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών (ΙΣΑ), ότι κανένας ιατρός δεν έχει περάσει από τη διαδικασία Πειθαρχικού Συμβουλίου του ΙΣΑ. Ο ΙΣΑ επισημαίνει ότι η πειθαρχική διαδικασία έχει ξεκινήσει πολλές φορές αλλά αυτό δεν συνεπάγεται απαραίτητα την τελική επιβολή πειθαρχικών ποινών σε βάρος των ιατρών. Κατόπιν των ανωτέρω, το inside story προέβη στις απαραίτητες διορθώσεις, στην υποενότητα με τίτλο «Η απάντηση του Ιατρικού Συλλόγου» και στο τέλος του κειμένου.
Κείμενο Λάζαρος Μπέλτσιος inside story
