Αναστενάρια Λαγκαδά μέσα απο τον φακό του Δημήτρη Ιωάννου New York Times

Το δωμάτιο ήταν χαμηλό φωτισμένο, φωτιζόταν μόνο από μια αδύναμη κίτρινη λάμπα και τις φλόγες από το τζάκι.

Μια μικρή ομάδα ανδρών και γυναικών, κρατώντας τις ιερές εικόνες των ελληνορθόδοξων αγίων, χόρευε και στριφογύριζε γύρω από το πάτωμα υπό τον ήχο των οργάνων: μια θρακική λύρα, μια γκάιντα , ένα ντέφι.

Οι χορευτές, παραδομένοι στη μουσική, είχαν τα μάτια τους κλειστά.

Τραγούδησαν όλοι μαζί:

Ο Κωνσταντίνος ο μικρός , ο μικρός Κωνσταντίνος,
τον είχε η μάνα του, τον πρόσεχε πολύ μικρός,
Του ήρθε μήνυμα να πάει στον πόλεμο,
Σελώνει και πέταλο το άλογό του τη νύχτα,
Βάζει πέταλα ασήμι, χρυσό. καρφιά και ένα μαργαριτάρι στη σέλα.

Οι φωνές τους βγήκαν έξω στους βροχερούς δρόμους. Λίγο αργότερα, σε ένα είδος έκστασης, άρχισαν να περπατούν ξυπόλητοι πάνω σε αναμμένα κάρβουνα.

Το 2016 ταξίδεψα στη βόρεια Ελλάδα για να γνωρίσω κάποιους από τους ανθρώπους που διατηρούν αυτές τις παραδόσεις.

Η οικογένεια και οι στενοί φίλοι του Αναστάσιου Γαϊντατζή είναι μερικοί από τους τελευταίους εναπομείναντες συμμετέχοντες.

 Ο κ. Γαϊντατζής, 85 ετών, είναι ένας από τους γηραιότερους Αναστενάρηδες της χώρας.

Η οικογένειά του, που κάποτε ζούσε στη σημερινή βουλγαρική πόλη Κωστή, στην ανατολική Θράκη, έφτασε στον Λαγκαδά το 1923, μετά την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Οι άνθρωποι που συγκεντρώθηκαν εδώ ήταν μέλη μιας λέσχης που δημιουργήθηκε από την οικογένεια Γαϊντατζή το 1994 για να βοηθήσει στη διαιώνιση των τοπικών παραδόσεων του περπατήματος στη φωτιά.

Οι εθνογράφοι πιστεύουν ότι το τελετουργικό έχει τις ρίζες του στους αρχαιοελληνικούς εορτασμούς του Διονύσου  και ότι, με τα χρόνια, οι παγανιστικές παραδόσεις έχουν συγχωνευτεί με τις ορθόδοξες τελετές.

Άλλοι πιστεύουν σε έναν τοπικό μύθο που αποδίδει την προέλευση της τελετής στην όταν η εκκλησία του Κωνσταντίνου και της Ελένης έπιασε φωτιά στο Κωστή, πριν από πολλές εκατοντάδες χρόνια. Σύμφωνα με την παράδοση, οι φωνές των αγίων ακούστηκαν να παρακαλούν για βοήθεια μέσα στην εκκλησία.

Οι χωρικοί μπήκαν στο φλεγόμενο κτίριο για να σώσουν τις εικόνες των αγίων και, όταν βγήκαν έξω, ούτε οι διασώστες ούτε οι εικόνες έπαθαν ζημιά.

Είχαν προστατευτεί από τη φωτιά από τους αγίους.

Μετά φτάνουν οι μουσικοί και η γιορτή ξεκινά.

Η τελετή της πυροβασίας πραγματοποιείται συνήθως έξω, αλλά το 2016 μια ισχυρή βροχόπτωση ανάγκασε την εκδήλωση σε εσωτερικούς χώρους.

Ένα από τα μέλη της ομάδας τοποθέτησε μεγάλα κομμάτια ξύλου στο τζάκι και, όταν είχαν σχηματιστεί αναμμένα κάρβουνα, όλοι ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν.

Οι εορτάζοντες αφαίρεσαν το χαλί, σκόρπισαν το αναμμένο κάρβουνο στο έδαφος και, ένας ένας, άρχισαν να περπατούν πάνω του, ξυπόλητοι, με κλειστά μάτια, σχεδόν μεθυσμένοι από τα συναισθήματα της στιγμής.

Όταν η πρώτη παρτίδα κάρβουνου είχε κρυώσει, μια δεύτερη παρτίδα βγήκε από το τζάκι και η τελετή συνεχίστηκε αμείωτη.

Ακόμη και ως θεατής, ένιωσα ένα κύμα συγκίνησης παρακολουθώντας τους περιπατητές της φωτιάς και ίσως ακόμη και το βαθύ μυστήριο και τη θεϊκότητα της στιγμής.

Τα αναστενάρια στον Λαγκαδά συνήθως προσελκύουν δεκάδες κόσμο από τη γύρω περιοχή, αλλά την πρώτη μέρα ο κακός καιρός κράτησε τους περισσότερους επισκέπτες μακριά.

Τις επόμενες δύο μέρες, όμως, αφού σταμάτησε η βροχή, ήρθε πολύς κόσμος να παρακολουθήσει και αυτή τη φορά ο λάκκος της φωτιάς είχε στηθεί σε υπαίθριο χώρο κοντά στο κονάκι, που παραχώρησε στους εορτάζοντες ο δήμος.

Μεταλλικά φράγματα ήταν τοποθετημένα σε μεγάλο κύκλο για να κρατούν το κοινό ασφαλές, και στο κέντρο τα μέλη της ομάδας άναψαν μια τεράστια φωτιά σε ένα σωρό ξύλα.

Καθώς έπεσε η νύχτα, ο κόσμος μαζεύτηκε για να παρακολουθήσει. Όταν οι Αναστενάρηδες  και οι μουσικοί έφυγαν από το κονάκι, ήταν ήδη κατάμαυρο έξω.

Όλα τα φώτα στην περιοχή έσβησαν και το μόνο που μπορούσες να δεις ήταν το αναμμένο κάρβουνο.

Το πλήθος κοιτούσε σιωπηλά καθώς οι περιπατητές της φωτιάς ορμούσαν πάνω στη χόβολη.

Ο κ. Γαϊντατζής προσπάθησε εδώ και καιρό να διατηρήσει το έθιμο ζωντανό φέρνοντας νέα μέλη της οικογένειας και στενούς φίλους στο κονάκι όποτε είναι δυνατόν.

Αλλά δεν είναι εύκολη υπόθεση, είπε.

«Είναι κάτι που δεν μπορεί να διδαχθεί», μου είπε. «Οι άγιοι είναι αυτοί που σε καλούν».

«Σε καλούν οι άγιοι», λέει ο κ. Γαϊντατζής.

ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ ΟΛΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΑ ΕΔΩ ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ NEWS YORK TIMES 

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ – ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΕΤΣΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟ LIVE LAGADAS NEWS