Kρίθηκαν αντισυνταγματικές οι διατάξεις των ν. 4623/2019 και 4625/2019 με τις οποίες θεσπίσθηκαν αλλαγές στον τρόπο συγκρότησης των δύο βασικών Επιτροπών των δήμων, προκειμένου στα όργανα αυτά να υπάρχει πλειοψηφία της παράταξης του δημάρχου.
Προβληματισμό στην κυβέρνηση και αναστάτωση σε 225 δήμους της χώρας στους οποίους εξελέγησαν διοικήσεις στο δεύτερο γύρο των εκλογών του 2019, προκαλεί η απόφαση 2377/2022 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας με την οποία κρίθηκαν αντισυνταγματικές οι διατάξεις των ν. 4623/2019 και 4625/2019 με τις οποίες θεσπίσθηκαν αλλαγές στον τρόπο συγκρότησης των δύο βασικών Επιτροπών των δήμων, προκειμένου στα όργανα αυτά να υπάρχει πλειοψηφία της παράταξης του δημάρχου.
Οι νομοθετικές παρεμβάσεις του τότε υπουργού Εσωτερικών Τάκη Θεοδωρικάκου είχαν επιφέρει δύο βασικές αλλαγές: αφενός μετέβαλαν τον τρόπο συγκρότησης της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι σε αυτές η πλειοψηφία θα ανήκει στην παράταξη με την οποία εξελέγη ο δήμαρχος, αφετέρου προέβησαν σε μεταφορά αρμοδιοτήτων από το δημοτικό συμβούλιο προς την Οικονομική Επιτροπή, προς την οποία μεταβιβάστηκαν αποφασιστικές αρμοδιότητες σημαντικού οικονομικού αντικειμένου και προς την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, προς την οποία μεταβιβάστηκε η αρμοδιότητα λήψεως αποφάσεων που αφορούν την κυκλοφορία.
Με τον τρόπο αυτό η κυβέρνηση παρέκαμψε το πρόβλημα το οποίο δημιουργήθηκε εξ αιτίας της απλής αναλογικής στους δημάρχους οι οποίοι είχαν εκλεγεί τη δεύτερη Κυριακή και οι οποίοι δεν διέθεταν πλειοψηφία ούτε στο δημοτικό συμβούλιο, ούτε στις δύο κρίσιμες Επιτροπές του δήμου.
Οι αντισυνταγματικές διατάξεις
Ωστόσο, αυτές οι διορθωτικές νομοθετικές παρεμβάσεις κρίθηκαν από την Ολομέλεια του ΣτΕ ότι παραβιάζουν συνταγματικές διατάξεις. Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης του ΣτΕ οι νομοθετικές παρεμβάσεις Θεοδωρικάκου είναι αντισυνταγματικές, μεταξύ άλλων, για τους εξής λόγους:
α. Οι αποφάσεις που αφορούν σημαντικές αρμοδιότητες του δήμου, λαμβάνονται από το δημοτικό συμβούλιο, όργανο διοικήσεως του δήμου με άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση, απαιτουμένων ενδεχομένως ευρύτερων συναινέσεων για την επίτευξη πλειοψηφίας και από δημοτικούς συμβούλους που δεν εξελέγησαν με τον συνδυασμό του Δημάρχου.
β. Εξ άλλου, κατά τον χρόνο ψηφίσεως των σχετικών διατάξεων, δεν είχε δοκιμαστεί στην πράξη η εφαρμογή του συστήματος της απλής αναλογικής που είχε εισαχθεί με τον ν. 4555/2018 στη διοίκηση των δήμων, προκειμένου να δικαιολογείται από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, αναγόμενους στην ομαλή λειτουργία αυτών, η τόσο σοβαρή και έντονη επέμβαση του νομοθέτη στη θέληση των εκλογέων, με την εφαρμογή των επίδικων ρυθμίσεων και κατά την τρέχουσα δημοτική περίοδο.
Αντιθέτως, κρίθηκαν συνταγματικές οι ρυθμίσεις που αφορούν την ανάδειξη των μελών των διοικητικών συμβουλίων δημοτικών νομικών προσώπων (Δ.Ε.Υ.Α. κ.λπ.), καθ’ όσον οι εν λόγω οργανωτικές μεταβολές δεν συνδυάζονται και με μεταφορά αρμοδιοτήτων από άμεσα όργανα διοίκησης του δήμου προς τα αντίστοιχα συλλογικά όργανα των νομικών αυτών προσώπων.
Οι επιπτώσεις
Η απόφαση αυτή της Ολομέλειας του ΣτΕ γεννά κάποια ερωτήματα στα οποία θα κληθεί να απαντήσει η κυβέρνηση. Το πρώτο είναι εάν τίθεται ζήτημα ακυρότητας των αποφάσεων που έχουν λάβει οι δύο Επιτροπές των 225 δήμων λόγω μη σύννομης σύνθεσης αυτών των δύο οργάνων. Το δεύτερο ερώτημα αφορά το χρόνο και το περιεχόμενο των νομοθετικών παρεμβάσεων τις οποίες πρέπει να κάνει η κυβέρνηση προκειμένου να εναρμονιστεί με την απόφαση του ΣτΕ.
Σε μια πρώτη αντίδρασή του το αρμόδιο υπουργείο Εσωτερικών σε ανακοίνωσή του αναφέρει ότι επί του παρόντος ισχύει η υφιστάμενη νομοθεσία, καθώς δεν του έχει νομίμως επιδοθεί ακόμη η σχετική απόφαση. Διαβεβαιώνει πάντως ότι θα μελετήσει τη συγκεκριμένη απόφαση «προκειμένου να διερευνήσει τις δυνατότητες ενίσχυσης της αποτελεσματικής διακυβέρνησης των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης μετά την έκδοση της συγκεκριμένης απόφασης».
Παράλληλα, δεν παραλείπει να επιτεθεί στον ΣΥΡΙΖΑ για «καταστροφικές συνέπειες της διακυβέρνησής του που δυστυχώς ακόμα μας στοιχειώνουν», ενώ επισημαίνει ότι η κυβέρνηση, σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, «θα εργαστεί ώστε οι πολίτες να συνεχίσουν να λαμβάνουν απρόσκοπτα και αποτελεσματικά τις υπηρεσίες της Αυτοδιοίκησης».
Σύμφωνα με όσα δήλωσε στο makthes.gr ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, Δημήτρης Παπαστεργίου, θέμα ακυρότητας των αποφάσεων που έχουν ληφθεί δεν τίθεται.
“Η απόφαση του ΣτΕ ασφαλώς και θα πρέπει να γίνει σεβαστή. Θα πρέπει να περιμένουμε την καθαρογραφή της για να δούμε ποιο είναι το πλήρες σκεπτικό της. Στη συνέχεια η κυβέρνηση θα πρέπει να προχωρήσει στις αναγκαίες προσαρμογές στη νομοθεσία με βάση την απόφαση του ΣτΕ”.
Ο κ. Παπαστεργίου επισημαίνει, πάντως, ότι “χωρίς τις διορθωτικές νομοθετικές παρεμβάσεις του 2019, τα 2/3 των δήμων της χώρας δεν θα μπορούσαν να διοικηθούν. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα του νόμου που είχε περάσει η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος προκάλεσε αδιέξοδα”.
Στη Θεσσαλονίκη
Στην περιφερειακή ενότητα Θεσσαλονίκης από τους 14 δήμους οι 9 (Θεσσαλονίκης, Κορδελιού Ευόσμου, Καλαμαριάς, Παύλου Μελά, Δέλτα, Χαλκηδόνας, Λαγκαδά, Ωραιοκάστρου, Θερμαϊκού) εξέλεξαν διοικήσεις τη δεύτερη Κυριακή με αποτέλεσμα οι δήμαρχοι να μην διαθέτουν πλειοψηφία.
Ειδικότερα, στον κεντρικό δήμο ο Κωνσταντίνος Ζέρβας εξέλεξε μόλις επτά στους συνολικά 49 δημοτικούς συμβούλους.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των προβλημάτων που δημιούργησαν οι παρεμβάσεις Θεοδωρικάκου είναι όσα συνέβησαν πρόσφατα στο δήμο Καλαμαριάς όπου το δημοτικό συμβούλιο απέρριψε απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής η οποία αφορούσε τους όρους παραχώρησης της πλαζ Αρετσούς από την ΕΤΑΔ προς το δήμο.
Με βάση το νόμο Θεοδωρικάκου υπερισχύει η απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής, μετά όμως την απόφαση του ΣτΕ, ανώτερο όργανο θεωρείται το δημοτικό συμβούλιο. Δηλαδή το απόλυτο αδιέξοδο. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πάμπολλα σε πάρα πολλούς δήμους της Επικράτειας.
Σύμφωνα με έμπειρο αυτοδιοικητικό παράγοντα “η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να αγοράσει χρόνο ώστε οι όποιες αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των δήμων να μην προκαλέσουν μεγάλη αναστάτωση για το υπόλοιπο της θητείας. Είναι προφανές ότι οι αλλαγές θα είναι ελάχιστες και θα περιοριστούν, σε πρώτη φάση, σε ό,τι επισημαίνει το ΣτΕ και μόνο σ’ αυτά”.
Ωστόσο, ο χρόνος που απομένει για την ολοκλήρωση της θητείας των σημερινών διοικήσεων δεν είναι λίγος και στο διάστημα αυτό, ως το τέλος του 2023, θα κληθούν να λάβουν σημαντικές αποφάσεις που αφορούν προϋπολογισμούς, τεχνικά προγράμματα, δημοτικά τέλη κ.ο.κ.
“Οι αποφάσεις της Δικαιοσύνης, στο πλαίσιο της διάκρισης των εξουσιών, θα πρέπει να γίνονται σεβαστές από την εκτελεστική εξουσία. Είναι σαφές ότι εάν δεν γίνονταν αυτές οι νομοθετικές παρεμβάσεις από τη σημερινή κυβέρνηση σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν οι δήμοι εξ αιτίας του απαράδεκτου νόμου της προηγούμενης κυβέρνησης με βάση τον οποίο πάρα πολλοί δήμαρχοι δεν διέθεταν πλειοψηφία ώστε να διοικήσουν. Καλείται τώρα η σημερινή πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών να δώσει λύση, σεβόμενη την απόφαση του ΣτΕ, εξασφαλίζοντας παράλληλα την ομαλή λειτουργία των δήμων”, δηλώνει στο makthes.gr ο δήμαρχος Αμπελοκήπων Μενεμένης και α’ αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ, Λάζαρος Κυρίζογλου.
Αντίδραση υπήρξε και από την παράταξη “Θεσσαλονίκη Μαζί” της Κατερίνας Νοτοπούλου. Σε ανακοίνωσή της αναφέρει ότι “η απόφαση του ΣτΕ αποτελεί καταπέλτη για την κυβέρνηση Μητσοτάκη και για τις πραξικοπηματικές παρεμβάσεις της στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με τις οποίες νόθευσε και ακύρωσε τη βούληση των πολιτών στις τελευταίες δημοτικές εκλογές. Κατέστησε τα Δημοτικά Συμβούλια διακοσμητικά όργανα και μετέφερε όλες τις ουσιαστικές αρμοδιότητες στην Οικονομική Επιτροπή και στην Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, τη σύνθεση των οποίων νόθευσε προς όφελος των γαλάζιων Διοικήσεων”.
Στη συνέχεια καλεί τον κ. Ζέρβα “να απολογηθεί για την τυφλή και απόλυτη στήριξη που παρείχε στο αντισυνταγματικό έκτρωμα -νόμο Θεοδωρικάκου- το οποίο επέβαλε η κυβέρνηση Μητσοτάκη στην Αυτοδιοίκηση, παραβιάζοντας τη λαϊκή βούληση. Καλούμε τον κ. Ζέρβα να επαναφέρει και να αποδώσει όλες τις ουσιαστικές αρμοδιότητες στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Θεσσαλονίκης. Καλούμε τον κ. Ζέρβα να αποκαταστήσει τη σύνθεση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής και της Οικονομικής Επιτροπής όπως και των νομικών προσώπων του Δήμου. Ο καιρός της ασυδοσίας του τελείωσε και θα λογοδοτήσει στους συμπολίτες μας για όσα έπραξε”.
