Κώλυμα εκλογιμότητας – Δυνατότητα παραίτησης πριν από την ανακήρυξη των υποψηφίων.
Δικαστικοί λειτουργοί και αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας και του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής, εφόσον δεν υπηρέτησαν εντός των ορίων του δήμου στον οποίο επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα κατά και μετά την 1η Ιανουαρίου του έτους διεξαγωγής των εκλογών των δημοτικών αρχών, μπορούν να είναι υποψήφιοι, εφόσον παραιτηθούν από τη θέση τους πριν από την ημερομηνία ανακήρυξης των υποψηφίων92.
Το κώλυμα δεν ισχύει για τους αξιωματικούς των Σωμάτων Ασφαλείας και του Λιμενικού Σώματος Ελληνικής Ακτοφυλακής μέχρι του βαθμού του Υπαστυνόμου Α’, του Υποπυραγού και του Ανθυποπλοιάρχου93, αντίστοιχα. 91 Σύμφωνα με το άρθρο 72 του ν.4804/2021, οι διαφορές που αναφύονται κατά την εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη δημοτικών αρχών εκδικάζονται, σύμφωνα με τα άρθρα 244 έως 266 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ν. 2717/1999, Α΄ 97), ύστερα από άσκηση ένστασης.
Σύμφωνα με το άρθρο 249 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, λόγους ένστασης μπορούν να θεμελιώσουν στις εκλογές των δημοτικών αρχών μεταξύ άλλων η έλλειψη νόμιμων προσόντων ή η συνδρομή κωλυμάτων ή ασυμβιβάστων σε υποψηφίους που έχουν εκλεγεί ως τακτικά ή αναπληρωματικά μέλη.
Σχετικό είναι και το άρθρο 10 παρ. 5 του ν.4804/20021. 92 Άρθρο 10, παρ. 2, περ. α’ του ν.4804/2021. 93 Άρθρο 10, παρ. 2 του ν.4804/2021, όπως τροποποιήθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 19 του ν.5043/2023. 42 Ως δικαστικοί λειτουργοί,94 νοούνται όσοι εμπίπτουν στο ρυθμιστικό πεδίο του άρθρου 40 του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών (ν.4938/2022, Α΄109).95
Είναι προφανές ότι το κώλυμα εκλογιμότητας δεν καταλαμβάνει τους δικαστικούς υπαλλήλους, οι οποίοι δεν είναι δικαστικοί λειτουργοί και οι οποίοι διέπονται, από πλευράς υπηρεσιακής κατάστασης, από τον «Κώδικα δικαστικών υπαλλήλων» σύμφωνα με το ν.4798/2021 (Α’ 68).96 Για τους αξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας επισημαίνονται τα ακόλουθα: – Ως αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων νοούνται όσοι εμπίπτουν στο ρυθμιστικό πεδίο του άρθρου 2 του ν.3883/2010 (Α’ 167), χωρίς διάκριση βαθμού κατά ιεραρχική σειρά εξέλιξης.
Ακολούθως, υπό το δεδομένο ότι είναι διακριτή η υπηρεσιακή κατάσταση των μονίμων αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων, (ν.2439/1996, Α’ 219 και ν.3883/2010) έναντι εκείνης των μονίμων ανθυπασπιστών και υπαξιωματικών (ν.δ.445/1974, Α’ 160 και ν.4609/2019, Α΄67), δεν καταλαμβάνονται από το κώλυμα αυτό οι ανθυπασπιστές και υπαξιωματικοί των 94 Στους δικαστικούς λειτουργούς δεν ανήκουν οι ιατροδικαστές (άρθρο 10 ν.3772/2009, Α΄112), ούτε οι άμισθοι ή έμμισθοι υποθηκοφύλακες (άρθρο 92 Συντάγματος). Αναφορικά με τους άμισθους υποθηκοφύλακες βλ. υπ’ αριθμ. 3/1999 Γνωμοδότηση Εισαγγελέα Αρείου Πάγου. 95
α) Ο Πρόεδρος, οι αντιπρόεδροι, οι σύμβουλοι, οι πάρεδροι, οι εισηγητές και οι δόκιμοι εισηγητές του Συμβουλίου της Επικρατείας,
β) Ο Πρόεδρος, ο Εισαγγελέας, οι αντιπρόεδροι του Αρείου Πάγου, οι αρεοπαγίτες και αντεισαγγελείς του Αρείου Πάγου, οι πρόεδροι και εισαγγελείς εφετών, οι εφέτες και αντεισαγγελείς εφετών, οι πρόεδροι και εισαγγελείς πρωτοδικών, οι πρωτοδίκες και αντεισαγγελείς πρωτοδικών, οι πάρεδροι πρωτοδικείων και πάρεδροι εισαγγελίας, οι ειρηνοδίκες, πταισματοδίκες και δόκιμοι ειρηνοδίκες,
γ) ο Πρόεδρος, ο Γενικός Επίτροπος της Επικρατείας, οι αντιπρόεδροι, ο Επίτροπος της Επικρατείας, οι σύμβουλοι, αντεπίτροποι, πάρεδροι, εισηγητές και δόκιμοι εισηγητές του Ελεγκτικού Συνεδρίου και της Γενικής Επιτροπείας της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο, δ) ο Γενικός Επίτροπος, ο Επίτροπος και οι αντεπίτροποι της Επικρατείας των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων, οι πρόεδροι εφετών, εφέτες, πρόεδροι πρωτοδικών, πρωτοδίκες και πάρεδροι πρωτοδικείου των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων. 96 Σύμφωνα με τα άρθρα 2 και 227 του ν. 4798/2021 (Α΄ 68)
«Δικαστικοί υπάλληλοι είναι οι μόνιμοι υπάλληλοι του Συμβουλίου της Επικρατείας, των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων και των εισαγγελιών, του Ελεγκτικού Συνεδρίου, της Γενικής Επιτροπείας της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο, των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και της Γενικής Επιτροπείας της Επικρατείας των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων». Επιπλέον, μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας κατάργησης των έμμισθων υποθηκοφυλακείων και των κτηματολογικών γραφείων, οι δικαστικοί υπάλληλοι που υπηρετούν σε αυτά. 43 Ενόπλων Δυνάμεων.
Δεν έχουν κώλυμα εκλογιμότητας οι δόκιμοι έφεδροι αξιωματικοί, οι εν εφεδρεία Αξιωματικοί (μόνιμοι εν εφεδρεία ή απόστρατοι και έφεδροι εν εφεδρεία)97 και οι οπλίτες των ενόπλων δυνάμεων (στρατεύσιμοι, μόνιμοι, εθελοντές, επαγγελματίες και βραχείας ανακατάταξης).98 – Οι αξιωματικοί της Ελληνικής Αστυνομίας που εμπίπτουν σε κώλυμα εκλογιμότητας είναι οι αξιωματικοί όλων των κατηγοριών από το βαθμό του Αστυνόμου Β΄ έως και του Αντιστρατήγου (Αστυνόμος Β΄, Αστυνόμος Α΄, Αστυνομικός Υποδιευθυντής, Αστυνομικός Διευθυντής, Ταξίαρχος, Υποστράτηγος, Αντιστράτηγος). Δεν εμπίπτουν σε κώλυμα εκλογιμότητας οι αξιωματικοί με βαθμό Υπαστυνόμου Β΄ και Υπαστυνόμου Α΄ όλων των κατηγοριών (Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, Τμήματος Επαγγελματικής Μετεκπαίδευσης Ανθυπαστυνόμων, αξιωματικοί του ν.3686/2008 (Α’ 158) και Ειδικών Καθηκόντων) 99. Οι συνοριακοί φύλακες και οι ειδικοί φρουροί αποτελούν ιδιαίτερες κατηγορίες προσωπικού, που διέπονται, αντιστοίχως, από τις διατάξεις του ν.2622/1998 (Α’ 138) και του άρθρου 9 του ν.2734/1999 (Α’ 161), όπως αυτές έχουν τροποποιηθεί και ισχύουν, και δεν καταλαμβάνονται από το κώλυμα αυτό. –
Οι αξιωματικοί του Πυροσβεστικού Σώματος που εμπίπτουν σε κώλυμα εκλογιμότητας είναι όσοι κατέχουν το αξίωμα του Πυραγού, Επιπυραγού, Αντιπύραρχου, Πύραρχου, Αρχιπύραρχου, Υποστράτηγου, Αντιστράτηγου. Δεν εμπίπτουν σε κώλυμα εκλογιμότητας οι αξιωματικοί του Πυροσβεστικού Σώματος στο βαθμό του Ανθυποπυραγού και του Υποπυραγού.100 –
Όσον αφορά τους αξιωματικούς του Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής, το κώλυμα εκλογιμότητας καταλαμβάνει όσους έχουν το αξίωμα του Υποπλοίαρχου Λ.Σ. 97 Σχετικό το υπ’ αριθμ. πρωτ. 4038/271/8/231717/19.05.2023 έγγραφο του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας. 98 Σχετική η Γν ΝΣΚ 201/1996, ΔΠρΚομοτηνής 488/2019. 99 Σχετικό το υπ’ αριθμ. 1647/23/855801/28-04-2023 έγγραφο του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας. 100 Σχετικό το υπ’ αριθμ. 23599/ Φ.109.1/ 2.5.2023 έγγραφο του Αρχηγείου του Πυροσβεστικού Σώματος. 44 ΕΛ.ΑΚΤ, Πλωτάρχη Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ.,. Αντιπλοίαρχου Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., Πλοίαρχου Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., Αρχιπλοίαρχου Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., Υποναύαρχου Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., Αντιναύαρχου Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. Δεν εμπίπτουν σε κώλυμα εκλογιμότητας οι αξιωματικοί με το βαθμό του Σημαιοφόρου Λ.Σ.ΕΛ.ΑΚΤ. και του Ανθυποπλοιάρχου Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., σύμφωνα με το άρθρο 3 του π.δ. 81/2012 (Α΄ 139), όπως ισχύει.101
Τα πρόσωπα που έχουν κώλυμα εκλογιμότητας δύνανται να θέσουν υποψηφιότητα στους δήμους όπου υπηρέτησαν, με κρίσιμο, όμως, χρονικό όριο υπηρέτησης σε αυτούς τους δήμους έως την 31ηΔεκεμβρίου 2022, καθώς και με την πρόσθετη προϋπόθεση να παραιτηθούν από τη θέση τους (υπηρεσία τους) πριν από την ανακήρυξη των υποψηφίων, ήτοι μέχρι και την 9η Σεπτεμβρίου 2023.
Το συμπληρωματικό αυτό κώλυμα εισάγει με τρόπο γενικό και αντικειμενικό, θεμιτό περιορισμό του δικαιώματος της ελεύθερης συμμετοχής στην πολιτική ζωή της χώρας, δηλαδή ανεκτή διάκριση σε βάρος των περί ων πρόκειται προσώπων και ως εκ τούτου δεν αντιφάσκει προς το άρθρο 4, παρ. 1 και άρθρο 5, παρ. 1 και 2 του Συντάγματος.102 Αντιθέτως, εάν τα ανωτέρω πρόσωπα ασκήσουν υπηρεσία έστω και μία μέρα από την 1η Ιανουαρίου 2023 και μετά στους δήμους όπου επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα, καταλαμβάνονται από απόλυτο τοπικό κώλυμα, το οποίο δεν αίρεται με παραίτηση.
Επισημαίνεται ότι οι υποψήφιοι αυτής της κατηγορίας σε οποιοδήποτε δήμο και εάν επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα οφείλουν να έχουν παραιτηθεί από τη θέση τους (υπηρεσία) πριν από την ανακήρυξη των υποψηφίων, ήτοι μέχρι και την 9η Σεπτεμβρίου 2023. 101
Σχετικό το υπ’ αριθμ. 2412.9/42918/2023/09-06-2023 έγγραφο του Αρχηγείου Λιμενικού Σώματος- Ελληνικής Ακτοφυλακής. 102 Όπως έχει κριθεί νομολογιακά, στη βάση της αυστηρότερης διάταξης του άρθρου 14 παρ. 1 περ. α’ και παρ. 7 του ν.3852/2010, ΣτΕ 661/2015. Επιπλέον, στην εν λόγω απόφαση κρίθηκε ότι λόγω της ειδικής ρύθμισης για τα κωλύματα εκλογιμότητας των αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας δεν είναι δυνατή η καθιέρωση συντρέχοντος κωλύματος με βάση τη διάταξη της περ. ε’ της παρ. 1 του άρθρου 14 του ν.3852/2010, η οποία αφορούσε τους υπαλλήλους προϊσταμένους διεύθυνσης και γενικής διεύθυνσης του Δημοσίου. 45
Ειδικές διατάξεις που απαγορεύουν την υποβολή ή την αποδοχή της παραίτησης των προσώπων αυτών ή που περιορίζουν το δικαίωμά τους να παραιτηθούν ή την αρμοδιότητα της αρχής να αποδεχθεί την παραίτησή τους, εξακολουθούν να ισχύουν.
Σημειώνεται, στην έννοια των στρατιωτικών που δεν μπορούν να επανέλθουν στην υπηρεσία, κατ’ άρθρο 56 παρ. 1, περιλαμβάνονται οι πάσης φύσεως στρατιωτικοί, δηλαδή οι υπηρετούντες στις ένοπλες δυνάμεις και τα σώματα ασφαλείας.103104
