Ανάλυση των πνευματικών χαρισμάτων του Αγίου Παϊσίου (διάκριση, διορατικότητα, προορατικό χάρισμα), των λόγων και διδαχών του, καθώς και της φήμης αγιότητας που είχε αποκτήσει ο Γέροντας Παΐσιος μεταξύ των πιστών, πολύ πριν την επίσημη αγιοκατάταξή του.
Τα χαρίσματα διάκρισης και προόρασης του Αγίου Παϊσίου
Ο Άγιος Παΐσιος αναδείχθηκε ως μια από τις πλέον χαρισματικές μορφές της Ορθοδοξίας στον 20ό αιώνα. Με τη χάρη του Θεού απέκτησε σε υψηλό βαθμό το χάρισμα της διάκρισης – την πνευματική διορατικότητα να κατανοεί τις ψυχές των ανθρώπων και να καθοδηγεί τον καθένα σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Πολλοί μάρτυρες της ζωής του μαρτυρούν ότι ο Γέροντας μπορούσε να «διαβάζει» τις καρδιές και τους λογισμούς όσων τον επισκέπτονταν και να τους συμβουλεύει ανάλογα, δίνοντας λύσεις σε προβλήματα που δεν είχαν καν προλάβει να του εκμυστηρευτούν. Παράλληλα, διέθετε και το προορατικό χάρισμα, δηλαδή την θεόσδοτη ικανότητα να γνωρίζει γεγονότα πριν συμβούν. Ο Άγιος χρησιμοποιούσε αυτά τα χαρίσματα πάντοτε με ταπείνωση και αγάπη, ποτέ για επίδειξη. Σύμφωνα με μαρτυρίες, διέβλεπε τα προβλήματα των ανθρώπων πριν καν τα αναφέρουν και συχνά τους προειδοποιούσε ή τους παρηγορούσε προφητικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι είχε το χάρισμα της διορατικότητας και ακόμη και θαυματουργικές επεμβάσεις του Θεού επιτελούνταν μέσω των προσευχών του.
Πολλοί θεωρούν ότι ο Άγιος Παΐσιος προφήτευσε διάφορα μελλοντικά γεγονότα – από προσωπικές εξελίξεις στη ζωή των ανθρώπων που συμβουλευόταν, έως ευρύτερα γεγονότα για το έθνος. Αν και η Εκκλησία αντιμετωπίζει με περίσκεψη τις διάφορες «προφητείες» που του αποδίδονται (ζητώντας διάκριση στην ερμηνεία τους), είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο Γέροντας είχε εξαιρετική διορατικότητα. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι όλα αυτά τα χαρίσματα τα ασκούσε με πνεύμα θυσιαστικής αγάπης.
Η αγάπη του Αγίου Παϊσίου για τον πλησίον υπήρξε το θεμέλιο των χαρισμάτων του. Δεν θεωρούσε τα θαυμαστά χαρίσματα ιδιοκτησία του, αλλά δώρα προς διακονία των άλλων. Είναι γνωστό πως αφιέρωνε ατέλειωτες ώρες να ακούει τον πόνο κάθε ψυχής, όσο κουρασμένος κι αν ήταν. Μια μαρτυρία αναφέρει ότι κάποτε άκουγε συνεχώς επί εννέα ώρες έναν νέο με ψυχικές δυσκολίες, χωρίς καθόλου να κινηθεί ή να δείξει κόπωση – αποτέλεσμα αυτής της υπομονής ήταν να θεραπευθεί ο νέος, ενώ ο ίδιος ο Γέροντας απέκτησε μόνιμες βλάβες υγείας από την πολύωρη ακινησία. Αυτή η αυτοθυσιαστική στάση φανερώνει την πνευματική διάκριση και συγχρόνως την έμπρακτη αγάπη του. Όπως συμβούλευε και ο ίδιος, «αν γίνεις πνευματικός πατέρας, πρέπει να είσαι έτοιμος να κατεβείς και στην κόλαση για χάρη των παιδιών σου· με την αγάπη σου όμως, κι αυτήν την κόλαση θα την κάνεις παράδεισο». Τέτοιες λόγια και πράξεις έδειχναν ότι πραγματικά ήταν ένας θεοφόρος γέροντας, γεμάτος χάρη, που ενεργούσε για την σωτηρία και παρηγορία των ψυχών.
Οι λόγοι και η διδασκαλία του Γέροντα Παϊσίου
Ο Άγιος Παΐσιος δεν συνέγραψε ο ίδιος εκτενή θεολογικά έργα ενόσω ζούσε, όμως ο προφορικός λόγος του υπήρξε εξαιρετικά δυνατός και μεστός σοφίας. Οι συμβουλές και οι διδαχές που έδινε στους επισκέπτες του απλώνονταν σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων – από την πίστη και την προσευχή, μέχρι την οικογενειακή ζωή, την αντιμετώπιση του πόνου, της αρρώστιας, αλλά και σύγχρονα ζητήματα της κοινωνίας. Ήταν ένας απλός, πρακτικός λόγος, βγαλμένος από βαθιά πνευματική εμπειρία και μεγάλη αγάπη για τον Θεό και τον άνθρωπο. Χρησιμοποιούσε συχνά παραβολές και παραστατικά παραδείγματα από την καθημερινή ζωή, ώστε ακόμη και οι πιο απλοί άνθρωποι να κατανοούν τα πνευματικά νοήματα. Παράλληλα, δεν δίσταζε να ελέγχει με παρρησία τα κακώς κείμενα, όταν χρειαζόταν, αλλά πάντα με διάκριση και πόνο ψυχής για τη σωτηρία του άλλου.
Μετά την κοίμησή του, οι λόγοι του Γέροντα Παϊσίου καταγράφηκαν επιμελώς από τις μοναχές του Ησυχαστηρίου στην Σουρωτή (τις πνευματικές του θυγατέρες) και εκδόθηκαν σε βιβλία, τα οποία έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή. Μέσα από αυτές τις συλλογές διδαχών – όπως οι τόμοι «Λόγοι Αγίου Παϊσίου» – η διδασκαλία του συνεχίζει να ζει και να καθοδηγεί τους πιστούς. Βασικά θέματα των λόγων του ήταν η πίστη με εμπιστοσύνη στην Πρόνοια του Θεού, η δύναμη της προσευχής, η αξία της ταπείνωσης και της μετάνοιας, η αγάπη προς τον πλησίον και η ελπίδα στην αιώνια ζωή. Ο ίδιος τόνιζε την ανάγκη της πνευματικής εγρήγορσης σε μια εποχή πνευματικής χαλάρωσης. Έλεγε ότι οι χριστιανοί πρέπει να είναι γενναίοι στην ομολογία της πίστης, αλλά ταυτόχρονα συνετοί και διακριτικοί, ώστε να μη δίνουν δικαιώματα στους πολέμιους της πίστης. Με αυτήν την ισορροπία ο ίδιος πορεύτηκε, δίνοντας ένα ζωντανό παράδειγμα ορθόδοξης βιωτής. Δεν επιδίωκε ποτέ την προβολή, παρότι ήδη από τη δεκαετία του 1980 πλήθος πιστών συνέρρεαν για να ακούσουν έναν λόγο του. Προτιμούσε να μένει ταπεινά στο περιθώριο της δημοσιότητας, θεωρώντας τον εαυτό του απλώς ένα όργανο της αγάπης του Θεού.
Παρόλα αυτά, οι θαυμαστές διηγήσεις από τη συναναστροφή με τον Γέροντα Παΐσιο πολλαπλασιάζονταν και διαδίδονταν στόμα με στόμα. Πολλοί έφυγαν από την Παναγούδα νιώθοντας πραγματικά αλλαγμένοι· άλλοι θεραπεύτηκαν ψυχικά και σωματικά μετά από προσευχή του· άλλοι έλαβαν απαντήσεις σε σοβαρά διλήμματά τους. Όλες αυτές οι εμπειρίες καταγράφηκαν αργότερα και αποτελούν μέρος της παράδοσης που συνοδεύει τον Άγιο Παΐσιο. Χαρακτηριστικά, αναφέρεται πως όταν μιλούσες με τον Γέροντα, αισθανόσουν «σαν να βρισκόσουν στην αγκαλιά του Θεού». Αυτό δείχνει πόση χάρη Θεού μετέφερε ο λόγος του και πώς μπορούσε να παρηγορεί και να αναπαύει τις πονεμένες ψυχές.
Φήμη αγιότητας πριν από την επίσημη αναγνώριση
Η αγιότητα του Γέροντα Παϊσίου είχε γίνει αισθητή στο Ορθόδοξο πλήρωμα πολύ πριν η Εκκλησία προβεί στην επίσημη αγιοκατάταξή του. Ήδη κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Παΐσιος χαίρει τεράστιας αγάπης και σεβασμού από τον λαό. Χιλιάδες άνθρωποι – από την Ελλάδα και το εξωτερικό – επισκέπτονταν το ταπεινό κελί του στην Παναγούδα ζητώντας την προσευχή, τη συμβουλή και την ευλογία του. Μετά την κοίμησή του το 1994, αυτή η φήμη όχι μόνο διατηρήθηκε, αλλά και αυξήθηκε. Πιστοί από κάθε γωνιά της Ελλάδας άρχισαν να διηγούνται θαυμαστά περιστατικά και να προστρέχουν στον τάφο του στη Σουρωτή, θεωρώντας τον ήδη Άγιο στην καρδιά τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι πολλοί ναοί ανά την Ελλάδα τοιχογράφησαν την εικόνα του Γέροντα Παϊσίου και οι πιστοί τον προσκυνούσαν σαν Άγιο, πολλά χρόνια πριν γίνει η επίσημη ανακοίνωση της Εκκλησίας.
Αυθόρμητα ο λαός τον τιμούσε με αγιογραφίες, παρακλήσεις και αφηγήσεις θαυμάτων, αναγνωρίζοντας σε αυτόν μια αυθεντική αγιασμένη μορφή.
Η φήμη της αγιότητάς του διαδόθηκε τόσο πλατιά, ώστε η επίσημη αγιοκατάταξή του το 2015 θεωρήθηκε σχεδόν βεβαιότητα από τους πιστούς. Ήδη από την ημέρα της κοίμησής του, στις 12 Ιουλίου 1994, ο Γέροντας Παΐσιος είχε λάβει στη συνείδηση του πληρώματος της Εκκλησίας τον τίτλο του «αγίου». Ο βίος του, η ταπεινή διδασκαλία του και τα θαύματα που σχετίζονταν με το όνομά του έγιναν πηγή παρηγοριάς και πνευματικής ενίσχυσης για χιλιάδες ανθρώπους κατά τις δύο δεκαετίες που ακολούθησαν. Πολλοί μαρτυρούσαν θαυμαστές θεραπείες έπειτα από προσευχή στον τάφο του ή με την επίκληση των πρεσβειών του. Οι μοναχές στη Σουρωτή δέχονταν καθημερινά σωρεία από τάματα και ευχαριστήριες επιστολές πιστών που ένιωθαν ότι ευεργετήθηκαν από τον Γέροντα Παΐσιο. Όλα αυτά συνέθεσαν μια ζωντανή λαϊκή αγιολογία, που προηγήθηκε της επίσημης απόφασης της Εκκλησίας.
Είναι αξιοπρόσεκτο ότι ο λαός είχε διαισθανθεί την αγιότητα του Παϊσίου χωρίς καμία διάθεση υπερβολής ή ειδωλοποίησης. Οι πιστοί έβλεπαν σε αυτόν έναν άνθρωπο του Θεού, γεμάτο Χάρη, και γι’ αυτό τον σεβόντουσαν βαθιά. Ακόμη και πριν την αγιοκατάταξη, πλήθη προσκυνητών συνέρρεαν κάθε χρόνο στο μνήμα του την ημέρα της επετείου της κοίμησής του (12 Ιουλίου), τελώντας αγρυπνίες και παρακλήσεις. Αυτή η αυθόρμητη τιμή “από τα κάτω” ουσιαστικά προετοίμασε και επιβεβαίωσε την απόφαση “από τα άνω” – δηλαδή από την επίσημη Εκκλησία. Έτσι, όταν τελικά ο Οικουμενικός Πατριάρχης ανακοίνωσε την αγιοκατάταξη του Παϊσίου, οι πιστοί δεν εξεπλάγησαν· αντιθέτως, δοξολόγησαν τον Θεό που φανέρωσε έναν ακόμη Άγιο στις μέρες μας και ένιωσαν δικαιωμένη την αγάπη και τον σεβασμό που ήδη έτρεφαν για τον ταπεινό Γέροντα.
