Το νιτρικό άλας ή αλλιώς τα νιτρικά, είναι μία άχρωμη, άοσμη και άγευστη χημική ένωση που βρίσκεται στο υπόγειο νερό .
Τα νιτρικά συμβολίζονται ως NO3 (νιτρικά) ή NO3-N (νιτρικό άζωτο).
Το επιτρεπόμενο όριο νιτρικών στην Ελλάδα είναι 50mg/L.
Οι επιπτώσεις των νιτρικών στον άνθρωπο
Τα υψηλά επίπεδα νιτρικών στο νερό μπορεί να προκαλέσουν μεθαιμοσφαιριναιμία.
Έτσι, η μεθαιμοσφαιρίνη μπορεί να προκαλέσει σοβαρή εγκεφαλική βλάβη ή ακόμα και θάνατο.
Σε μωρά μικρότερα των 6 μηνών, η μεθαιμοσφαιριναιμία (ή μεθαιμογλοβιναιμία ή κυάνωση ή “σύνδρομο του μπλε μωρού”) έχει τραγικές συνέπειες.
Τα μωρά δεν έχουν όσο ισχυρό στομάχι έχουν τα μεγαλύτερα παιδιά ή οι ενήλικες. Αυτό προκαλεί μία τρομακτική αύξηση βακτηρίων που μετατρέπει τα νιτρικά σε νιτρώδη (NO2).
Μην επιτρέπετε το μωρό σας να πιει νερό που υπερβαίνει τα 10 mg/l NO3-N.
Τα νιτρικά απορροφούνται από το αίμα και η αιμοσφαιρίνη (το στοιχείο του αίματος που μεταφέρει το οξυγόνο) μετατρέπεται σε μεθαιμοσφαιρίνη.
Η μεθαιμοσφαιρίνη δεν μεταφέρει επαρκώς το οξυγόνο στον οργανισμό μας. Έτσι, ο εγκέφαλός μας δεν λαμβάνει το απαραίτητο για τη ζωή οξυγόνο.
Η μεθαιμοσφαιρίνη δεν μετατρέπεται σε αιμοσφαιρίνη στα μωρά, κάτι που συμβαίνει πιο εύκολα στους ενήλικες.
Οι έγκυες γυναίκες, οι ενήλικες με στομαχικές διαταραχές και άνθρωποι που τους λείπει το ένζυμο που μετατρέπει την μεθαιμοσφαιρίνη σε αιμοσφαιρίνη, είναι ευαίσθητοι σε μεθαιμοσφαιρίνη που προέρχεται από τα νιτρικά.
Τα νιτρικά και τα νιτρώδη είναι χημικές μονάδες αζώτου-οξυγόνου που απαντώνται φυσικά στο έδαφος, το νερό και ορισμένα τρόφιμα όπως π.χ. τα λαχανικά. Όταν προσλαμβάνονται από το σώμα με το πόσιμο νερό και μέσω άλλων διατροφικών πηγών, τα νιτρικά (NO3-N) και τα νιτρώδη (NO2-N) μπορούν να αντιδράσουν χημικά με αμίνες και αμίδια για να σχηματίσουν NOC (N-nitroso compounds), που είναι γνωστό ότι προκαλούν καρκίνο στα ζώα και πιθανότατα στον άνθρωπο.
Τα νιτρικά άλατα στο νερό προκαλούν έως 100 περιπτώσεις καρκίνου του εντέρου ετησίως στη Νέα Ζηλανδία
Μια νέα μελέτη βρήκε ότι ένα μέρος των Νεοζηλανδών εκτίθεται σε υψηλά ή άγνωστα επίπεδα νιτρικών αλάτων στο πόσιμο νερό τους. Δεδομένων των διεθνών επιδημιολογικών μελετών που δείχνουν συσχέτιση μεταξύ του καρκίνου του εντέρου και της κατάποσης νιτρικών από το πόσιμο νερό, η μελέτη υποδεικνύει ότι μπορεί να προκαλείται σημαντική επιβάρυνση κρουσμάτων καρκίνου, θανάτων και οικονομικού κόστους σ’ αυτή τη χώρα.
Η μόλυνση του πόσιμου νερού από νιτρικά άλατα (nitrates) θα μπορούσε να προκαλέσει έως και 100 περιπτώσεις καρκίνου του εντέρου στη Νέα Ζηλανδία ετησίως, οδηγώντας σε 40 θανάτους, σύμφωνα με την παρούσα έρευνα. Η συλλογική έρευνα από τα Πανεπιστήμια του Otago, του Loughborough, του Auckland και της Victoria διαπίστωσε ότι 800.000 άνθρωποι στη Νέα Ζηλανδία εκτίθενται σε επίπεδα νιτρικών αλάτων στο νερό πάνω από αυτά που διαπιστώθηκε ότι αποτελούν κίνδυνο στις διεθνείς μελέτες. Η εκτίμηση βασίζεται σε μελέτες που συνδέουν τα νιτρικά άλατα στο πόσιμο νερό και τον καρκίνο του εντέρου σε συνδυασμό με την αξιολόγηση των επιπέδων νιτρικών αλάτων στο πόσιμο νερό στη Νέα Ζηλανδία.
Ο Δρ. Tim Chambers, ανώτερος ερευνητής στο Τμήμα Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Otago, λέει ότι η μελέτη -η πρώτη μελέτη για την αξιολόγηση των επιπέδων έκθεσης σε νιτρικά άλατα στη Νέα Ζηλανδία και τη συλλογή ενός εθνικού δεδομένων για την ποιότητα του πόσιμου νερού- διαπίστωσε πως ένας σημαντικός αριθμός Νεοζηλανδών τροφοδοτείται με νερό που έχει νιτρικά άλατα, κάτι που θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του εντέρου.
“Αυτή η έρευνα υπογραμμίζει την πιθανή επιβάρυνση για την υγεία από τα νιτρικά άλατα στο πόσιμο νερό, ιδιαίτερα εάν περαιτέρω στοιχεία για τη σχέση μεταξύ νιτρικών αλάτων και καρκίνου του εντέρου ενισχυθούν. Τα αποτελέσματα υποστηρίζουν την ανάγκη να ληφθεί μια προληπτική προσέγγιση έναντι της μόλυνσης από νιτρικά άλατα στη Νέα Ζηλανδία. Ωστόσο, η μελέτη δεν αξιολόγησε άμεσα τη σχέση μεταξύ της έκθεσης σε νιτρικά άλατα και του καρκίνου του εντέρου όπως έχουν κάνει ορισμένες επιδημιολογικές μελέτες στο εξωτερικό”.
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο διεθνές περιοδικό Environmental Research. Είναι ένα προκαταρκτικό βήμα μελλοντικής έρευνας για την αξιολόγηση του πιθανού αντίκτυπου της ποιότητας του νερού στη δημόσια υγεία στη Νέα Ζηλανδία μετά το ξέσπασμα του καμπυλοβακτηριδίου (campylobacter) το 2016 που έκανε 8.320 άτομα να αρρωστήσουν, 42 νοσηλείες και 4 θανάτους.
“Τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν επίσης την ανάγκη για μεταρρύθμιση των υδάτων στη Νέα Ζηλανδία”, είπε ο Chambers. “Αυτή η εργασία για τον καρκίνο του εντέρου βρίσκεται επίσης δίπλα σε ένα ευρύτερο σύνολο στοιχείων που συνδέουν τα νιτρικά άλατα στο πόσιμο νερό με πρόωρους τοκετούς, χαμηλό βάρος γέννησης και συγγενείς ανωμαλίες που αποτελούν αυξανόμενη ανησυχία. Άλλη περιβαλλοντική έρευνα δείχνει τον αρνητικό αντίκτυπο της μόλυνσης από νιτρικά στα οικοσυστήματα του γλυκού νερού και το ευρύτερο περιβάλλον. Ενώ απαιτείται περισσότερη έρευνα σε αυτόν τον τομέα, ιδιαίτερα γύρω από τον βιολογικό μηχανισμό, οι πιθανές επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον της μόλυνσης από νιτρικά άλατα παρέχουν μια πειστική περίπτωση για παρέμβαση”.
Η μόλυνση με νιτρικά άλατα στη Νέα Ζηλανδία οφείλεται κυρίως στην ποιμενική γεωργία, ειδικά από την εντατική γαλακτοκομία. Τα νιτρικά από τα ούρα των ζώων είναι η μεγαλύτερη πηγή μόλυνσης από την κτηνοτροφία.
Ο πιθανός βιολογικός μηχανισμός που τα νιτρικά που αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του εντέρου είναι περίπλοκος και επηρεάζεται από διατροφικούς παράγοντες, ιδιαίτερα την ισορροπία του κόκκινου κρέατος, των φρούτων και των λαχανικών και της μικροχλωρίδας του εντέρου. Η αλληλεπίδραση αυτών των παραγόντων καθορίζει την ποσότητα των ενώσεων N-nitroso, μιας κατηγορίας χημικών ουσιών που προκαλούν καρκίνο, και σχηματίζονται στο έντερο, μια διαδικασία γνωστή ως ενδογενή νιτροποίηση (endogenous nitrosation). Ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κατάποση νιτρικών ή νιτρωδών αλάτων υπό συνθήκες που οδηγούν σε ενδογενή νιτροποίηση είναι πιθανώς καρκινογόνος για τον άνθρωπο (ομάδα 2Α).
Η Νέα Ζηλανδία παρουσιάζει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά καρκίνου του εντέρου στον κόσμο (35,3 περιπτώσεις ανά 100.000), με μέσο όρο 3.000 περιπτώσεις ετησίως. Αυτός ο τύπος είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος δολοφόνος καρκίνου, προκαλώντας κατά μέσο όρο 1.200 θανάτους ετησίως. Οι καθιερωμένοι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του εντέρου περιλαμβάνουν την παχυσαρκία, την κατανάλωση αλκοόλ, τη σωματική αδράνεια, το κάπνισμα και την κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος.
Πηγή: Exposure assessment and estimated health burden in New Zealand, Environmental Research (2021). DOI: 10.1016/j.envres.2021.112322.
